Pse Ekonomia e Kosovës Duket si një Makineri e Madhe, Por Me Hallka të Shkëputura

Ekonomia e Kosovës po ecën. Statistikat tregojnë rritje ekonomike, por kur shikon përreth, nuk e ndien dot atë. Rrugët janë të mbushura me të rinj që kërkojnë një ikje, jo një mundësi reale. Bizneset e vogla mbijetojnë, jo se zhvillohen me të vërtetë. Dhe pjesa më e madhe e ekonomisë së Kosovës duket si një shtëpi pa themele — e mbështetur nga puna joformale, toka e papunuar, fabrika të shpërbëra, dhe një diasporë që mban gjithçka në këmbë nga larg.

Duket sikur kemi motor, por pa rrota të bashkërenduara. Një gjysmë shteti që punon, një gjysmë që pret, dhe një tjetër gjysmë që ka hequr dorë.

Rritja Ekonomike që Nuk Ndjehet

Po, GDP-ja është rritur me 4.41% në vitin 2024. Po, kjo është më shumë se shumë vende të rajonit. Por kjo rritje është si një lopë që jep qumësht për dikë tjetër. Sepse në të njëjtin vit:

Papunësia tek të rinjtë është 21.2%
Vetëm 20.8% e grave janë të punësuara
Dhe 30% e ekonomisë ndodh jashtë ligjit — pa taksa, pa siguri, pa të ardhme.

Rritja është, por nuk është e shpërndarë. Ajo përqendrohet në disa sektorë të izoluar, dhe nuk derdhet as te bujqit që luftojnë me tokën, as te të rinjtë që mësojnë për një punë që nuk ekziston.

Remitancat: Jemi të lidhur me para, por të shkëputur nga bashkëpunimi

Në vitin 2024, diaspora dërgoi 1.224 miliardë euro në Kosovë. Kjo është mbi 15% e GDP-së sonë. Por kjo është një ekonomi që qëndron në këmbë për shkak të mallengjimit, jo për shkak të strategjisë.

Ne i presim mërgimtarët si shpëtimtarë në verë, por i harrojmë në dimër. Ata s’janë vetëm dërgues të parave. Ata janë njerëz që kanë parë botën — dhe mund të na sjellin dije, investime, teknologji, tregje të reja. Por për këtë, duhet t’i përfshijmë në tavolinën ku merren vendimet, jo vetëm në fotografitë e 28 Nëntorit.

Bujqësia: Gjysma e Tokës Prehet, Gjysma Lufton

Kosova ka 520,000 hektarë tokë bujqësore, por vetëm 435,000 ha kultivohen. Dhe pjesa më e madhe e tokës mbetet ose e fragmentuar, ose e papërdorur, ose pa qasje në teknologji moderne.

Ne kemi rendiment më të ulët se BE për çdo kulturë.
Nuk kemi zinxhir përpunimi serioz — vetëm 7% e GDP-së vjen nga industria ushqimore, edhe pse 23% e popullsisë punon në bujqësi.
Ndërkohë importojmë ushqime që mund t’i prodhojmë vetë.

A është kjo mungesë vullneti? Jo. Është mungesë plani, mungesë mbështetjeje dhe mungesë besimi se bujqësia mund të jetë një profesion, jo një mbijetesë.

Energji, Miniera, Tokë: Pasuri që Presin… por Deri Kur?

Kosova ka rezervat e pesta më të mëdha të linjitit në botë – mbi 14 miliardë tonë. Ka zink, plumb, krom, argjend. Ka edhe mundësi për energji të ripërtëritshme — për shembull, projekti fotovoltaik Solar4Kosovo (120MW) po financohet nga Banka Europiane e Investimeve me 33 milionë euro.

Por shumica e këtyre burimeve:

Ose presin të shfrytëzohen nga një qeveri tjetër,
Ose janë në pritje të një investitori të huaj që s’po vjen.

S’mund të kemi ekonomi të fortë nëse vetëm presim dikë tjetër ta ndërtojë.

Turizmi Rural: Bukuri të Pashfrytëzuara

Nga Sharri te Rugova, nga Brezovica te fshatrat e thellë — Kosova ka gjithçka që duhet për turizëm rural.

Por çfarë s’ka?

Infrastrukturë
Marketing
Plane zhvillimi rural

Turizmi s’mund të ndodhë me shpresën që dikush do të humbë në hartë dhe do të përfundojë në një fshat të bukur. Ne duhet ta ndërtojmë rrugën, ta tregojmë tregimin, dhe t’i bëjmë fshatarët protagonistë të zhvillimit.

Konkluzion:

Kosova ka burime. Ka njerëz. Ka energji. Ka potencial. Por po ecim pa busull.

Gjysma e popullit ikën. Gjysma tjetër mendon të ikë. Dhe ndërkohë, potenciali qëndron këtu, në tokën që prehet, në burimet që presin, në idetë që nuk financohen, dhe në të rinjtë që ndihen të padobishëm.

A është kjo ekonomia që duam? Apo duhet një kthesë që fillon jo me shifra, por me vizion — jo me premtime, por me punë konkrete?

Në komente: tregomë, cilin sektor të ekonomisë do ta ndryshoje sot nëse do kishe fuqinë? 👇