Nga dheu i trashë tek e ardhmja digjitale – Një thirrje për ta kthyer Kosovën në atdhe të jetueshëm

A e ke ndalur ndonjëherë gjithçka dhe e ke pyetur veten: A është kjo Kosova që kemi ëndërruar? Apo jemi duke humbur mes rrjeteve sociale, teknologjisë pa drejtim dhe tokave të lëna djerrë?

Në një kohë kur teknologjia ecën më shpejt se vetë mendja e njeriut, dhe çdo gjë digjitale zë vendin e kontaktit njerëzor, Kosova gjendet në një udhëkryq të madh: të vazhdojë me ritmin e imponuar nga jashtë apo të ndalojë, të marrë frymë dhe të gjejë vetveten përmes asaj që tashmë e ka – tokën, trurin, shpirtin, dhe njerëzit që ende e duan këtë vend?

Një vend i vogël me mundësi të mëdha

Kosova nuk ka det. Por ka pasuri tokësore, klimë të favorshme bujqësore, pozitë strategjike, fuqi të re rinore dhe një diasporë që është dëshmi e suksesit në kushte të vështira. Çfarë po mungon atëherë?

Përgjigja është vizioni dhe vullneti për të ndërtuar një sistem të ri. Një sistem që nuk merr frymë vetëm në zyrat e ministrive, por në fshatrat e Kosovës, në startup-et teknologjike, në tokat e lëna pas dore dhe në çdo të ri që sot endet mes ikjes dhe dëshirës për të qëndruar.

Bujqësia – pasuria e parë që po varfërohet çdo vit

Toka e Kosovës nuk ka nevojë për shumë teori. Ajo flet vetë. Por zëri i saj është bërë i shurdhët për një shtet që ende nuk ka një politikë serioze bujqësore. Serbia eksporton çdo vit qindra miliona euro produkte bujqësore në Kosovë, ndërsa toka jonë pret pa u lëruar. Në vitin 2023, importet bujqësore të Kosovës kapën mbi 800 milionë euro – një shifër që do mund të gjenerohej brenda vetë Kosovës nëse fermerët do kishin akses real në subvencione, teknologji moderne dhe tregje eksporti.

Një plan i integruar për bujqësinë nuk është luks – është domosdoshmëri. Duhet të ndërtojmë qendra përpunimi, depo moderne, lidhje direkte me tregjet evropiane dhe të krijojmë zinxhirë të mbyllur prodhim-përpunim-eksport. Gjithçka që ne tashmë mund ta bëjmë, por që nuk po e bëjmë.

Teknologjia – mjeti që mund të na vendosë në hartën globale

Kosova ka një fuqi të jashtëzakonshme në fushën e teknologjisë. Mijëra të rinj që flasin rrjedhshëm gjuhët e programimit, zhvillojnë aplikacione, dizajne, zgjidhje software dhe punojnë për kompani ndërkombëtare nga dhomat e tyre në Prishtinë, Gjakovë apo Ferizaj. Dhe prapë, në vend nuk ka asnjë park teknologjik të mirëfilltë.

Nëse Izraeli u quajt “Startup Nation”, pse jo Kosova të jetë “Smart Valley” i Ballkanit? Kjo kërkon investime reale në arsimin profesional, krijimin e inkubatorëve teknologjikë në çdo komunë, ligje që favorizojnë inovacionin, dhe stimuj për kompanitë që krijojnë punë për të rinjtë në vend.

Ekonomia e mendjes dhe pasuritë natyrore

Kosova ka rezerva të mëdha të qymyrit, por e ardhmja nuk është tek zjarri që djeg por tek drita që ndriçon. Përdorimi i energjisë diellore dhe të erës duhet të jetë prioritet. Në zonat kodrinore të Dukagjinit apo në fushat e Anamoravës, mund të ngrihen qendra të mëdha të energjisë së pastër. Në vend të ndotjes, të eksportojmë rrymë të gjelbër.

Shteti i Dubait nisi nga rëra, por investoi në vizion. Kosova ka më shumë – tokë pjellore, ujëra të pastra, klimë të qëndrueshme dhe një popullatë të re. Na mungon vetëm strategjia.

Rikthimi i vlerave njerëzore në një epokë digjitale

Në këtë rrugëtim drejt teknologjisë dhe zhvillimit, nuk duhet të harrojmë të na mbesë edhe pak njerëzi.

Ashtu siç thoshte gjyshi: “Ne nuk kishim teknologji, por kishim karakter. Ju keni teknologji, por e keni humbur njeriun.”

Zhvillimi i një vendi nuk matet vetëm me aplikacione, rrugë apo fabrika. Matet me mënyrën si sillen qytetarët në rrugë, me respektin që kemi për njëri-tjetrin, me besimin që kemi në drejtësi dhe me mundësinë për të ndërtuar pa pasur nevojë të ikim.

Një thirrje e heshtur, por e fortë

Nuk po kërkojmë një mrekulli. Po kërkojmë një ndalim të vogël në këtë vrapim të madh për të parë çka kemi në duar. Sepse aty qëndron përgjigjja.

Kosova mund të bëhet vendi ku:

Rinia nuk e kërkon biletën e ikjes por të qëndrimit,
Teknologjia nuk zëvendëson njerëzit, por i forcon ata,
Toka nuk mbetet e shkretë, por bëhet e artë,
Dhe ku çdo qytetar ndien që ka diçka për të dhënë dhe për të ndërtuar.

Nëse nuk e ndërtojmë tani një të ardhme që na bën krenarë, do jemi nesër dëshmitarë të një të tashme që do na dhemb çdo ditë.

Koha është tani. Dhe hapat e parë janë më të rëndësishmit.